Een bepaalde vorm van amyloïdose in de nieren die traditioneel voorkomt bij mensen met auto-immuunaandoeningen, komt in de laatste jaren in Amerikaanse steden vooral voor bij heroïnegebruikers.

Amyloïdose is een verschijnsel waarbij eiwitten in het lichaam verkeerd gevouwen zijn en niet (goed) opgeruimd worden. Deze eiwitten hechten zich aan elkaar en slaan als stugge structuren neer in weefsels. Bijvoorbeeld in de nieren, die daardoor steeds slechter functioneren.

Er zijn verschillende types amyloïdose. Een daarvan is type AA, dat ontstaat door langdurige ontstekingen. Het kan bijvoorbeeld voorkomen bij patiënten met inflammatoire darmziekten of reumatoïde artritis. Bij AA amyloïdose raken de nieren bijna altijd aangedaan. Naast de klassieke associatie met auto-immuunaandoeningen, melden sommige ziekenhuizen in Amerikaanse steden recent dat er onder patiënten met dit type amyloïdose wel erg veel spuitende drugsgebruikers zijn.

Onderzoekers in Seattle hebben onderzocht of er een verband is. Zij identificeerden uit de data van ruim drieduizend patiënten uit die stad die een nierbiopsie hadden ondergaan 38 patiënten met AA amyloïdose en 72 controlepersonen die een andere nieraandoening hadden: nierschade door diabetes, IgA nefropathie of lupus nefritis.

Vrijwel alle patiënten met amyloïdose hadden heroïne gebruikt. Ze hadden daar ook zichtbare gevolgen aan overgehouden: veel hadden huidabcessen en driekwart had in de spieren geïnjecteerd om een soort depot te realiseren. De drug komt dan langzamer in het bloed en het effect houdt langer aan, maar dat prikken is niet zonder gevolgen voor de injectieplaatsen. En zeker niet als de prikplaats geïnfecteerd raakt.

De onderzoekers komen tot de conclusie dat heroïnegebruik, of dat nou al gestopt is of niet, het risico op AA amyloïdose met een factor 170 verhoogt ten opzichte van patiënten met een chronische aandoening die met ontstekingsverschijnselen gepaard gaat, maar die geen drugs spuiten. Daar zit wel een enorme bandbreedte in: het risico is 28 tot 1018 keer zo hoog. Ook zien de onderzoekers dat de patiënten met AA amyloïdose een hoger risico op eindstadium nierfalen lopen, maar dat verband is niet significant.

Een reden dat juist bij heroïnegebruik zo vaak AA amyloïdose optreedt, zou kunnen zijn dat deze gebruikers vrij vaak infecties oplopen door het spuiten. En in tegenstelling tot patiënten die een inflammatoire aandoening hebben, laten zij zich niet of niet goed behandelen. Hierdoor is er sprake van langdurige ontstekingsactiviteit, waarmee we weer terug zijn bij de traditionele oorzaak van AA amyloïdose.

U ziet hen vrijwel nooit en toch zijn ze belangrijk voor nierpatiënten: pathologen. Een patholoog kan aan het weefsel van een nier(biopt) zien hoe groot nierschade is. En vaak ook wat de oorzaak van nierproblemen is. Neem een kijkje in het laboratorium van een patholoog in het nieuwste nummer van Wisselwerking, het tijdschrift van de Nierpatiënten Vereniging Nederland.

De pathologen Jesper Kers en Tri Nguyen geven in tekst en beeld uitleg over hun werk. Tri Nguyen zegt zelfs: 'Ik maak graag tijd vrij om een patiënt te ontvangen. Als een patiënt van het UMCU interesse heeft om zijn of haar nierbiopt te bekijken, kan hij of zij de nefroloog vragen contact met mij op te nemen. Samen met de patiënt kijk ik dan naar de digitale beelden en vertel ik wat we zien.'

Meer weten? Lees de nieuwste Wisselwerking, het tijdschrift van de Nierpatiënten Vereniging Nederland. U kunt het blad lezen door een gratis proefnummer aan te vragen, een abonnement te nemen of lid te worden van de NVN. Bij leden en abonnees ligt het nieuwe exemplaar op donderdag 13 augustus op de mat.