Door Rosa Wouda - Een interview met arts-onderzoeker Laura van Dam uit het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) over haar onderzoek naar de rol van NETs (neutrofiel extracellulaire traps) in de pathofysiologie van ANCA-geassocieerde vasculitis (AAV) en Systemische Lupus Erythematosus (SLE). Laura heeft biomedische wetenschappen gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en heeft daarna via het SUMMA traject in Utrecht haar opleiding tot arts afgerond. Ze werkt nu sinds vier jaar als arts-onderzoeker bij de afdeling nefrologie onder leiding van nefroloog dr. Onno Teng. Aansluitend bij haar achtergrond als biomedisch wetenschapper en arts, richt zij zich met name op translationeel onderzoek waarbij ze onderzoek in het lab combineert met klinisch onderzoek om zo de vertaalslag te maken naar de patiënt.

Je doet onderzoek naar SLE en ANCA geassocieerde vasculitis, hoe zorgen deze ziekten voor schade aan de nier?
'SLE en AAV zijn zeldzame ziekten. Het LUMC is als expertisecentrum gespecialiseerd in de behandeling van deze ziekten. Beide ziekten geven een ontsteking van de nier, glomerulonefritis. Hierbij gaat het om een ontsteking waarbij het afweersysteem zich tegen het eigen lichaam keert, ook wel een auto-immuunziekte genoemd. De kliniek van de ziekten is echter verschillend. SLE komt met name voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd, terwijl AAV met name voorkomt bij mannen. Daarnaast zien de weefsels, biopten, er onder de microscoop ook heel anders uit.'

Kun je kort vertellen waar het onderzoek over gaat?
'Uit de literatuur blijkt dat Neutrophil Extracellular Traps (NETs) een belangrijk rol spelen in pathofysiologie van beide ziekten.' Een NET kan omschreven worden als een kleverig web van DNA-slierten. Een neutrofiel, een van de meest voorkomende witte bloedcellen in ons lichaam, kan dit web uitgooien om bacteriën te vangen. 'Helaas kunnen niet alleen bacteriën neutrofielen aanzetten tot het maken van NETs, maar ook stoffen in het bloed van patiënten met SLE en AAV kunnen een NET activeren. Met name in de nieren kan deze overmatige vorming van NETs schade veroorzaken. Aangezien er grote verschillen zijn in de kliniek en pathofysiologie van beide ziekten was onze vraag of er verschillende mechanismen ten grondslag liggen aan de vorming en compositie van NETs in SLE en AAV.'

Hoe hebben jullie dit onderzocht?
'Voor dit onderzoek hebben we neutrofielen van gezonde donoren gebruikt. Neutrofielen worden uit bloed geïsoleerd en vervolgens worden de neutrofielen gestimuleerd met serum van patiënten SLE en AAV. Na activatie van de neutrofielen hebben we onder de microscoop de NETs bekeken.'

Wat zijn de belangrijkste bevindingen?
'In zowel patiënten met SLE als AAV worden overmatig veel NETs gevormd en bestaat er een verband tussen het aantal NETs en de ziekteactiviteit.' Na het meten van het aantal NETs is de compositie van de NETs verder in kaart gebracht. In haar artikel beschrijft Laura een aantal verschillen tussen NETs in SLE en AAV. Onder de microscoop zijn AAV en SLE goed te onderscheiden: bij AAV hebben NETs lange DNA strengen, terwijl bij SLE juist kleine clusters worden gevormd (zie afbeelding voorpagina, HC is gezonde controlepersoon).

De activatie van NETs is ook verschillend tussen SLE en AAV: bij AAV is NET-vorming onafhankelijk van (ANCA)-IgG, een ANCA specifiek auto-antilichaam, terwijl SLE-immuuncomplexen juist NET formatie induceren. Tenslotte zijn er ook verschillen in de eiwitten die tot expressie komen. Al deze bevindingen samen leiden tot een beter begrip over de rol van NETs in deze twee verschillende auto-immuunziekten.

Kunnen we met deze kennis de ziekte beter behandelen?
'Uiteindelijk hoop ik dat NETs een aangrijpingspunt kunnen vormen voor nieuwe therapieën. Het is echter lastig om therapie te ontwikkelen die het aantal schadelijke NETs doet afnemen zonder het aantal neutrofielen drastisch te verlagen, deze zijn namelijk hard nodig om de afweer van het lichaam in stand te houden. Op dit moment is het vooral van belang het proces te snappen en daar draagt dit artikel aan bij. We weten nu dat het aantal NETs correleert met de ziekteactiviteit, een volgens stap zou zijn om te kijken of we met kennis over NETs het verloop van de ziekte beter kunnen voorspellen.'

Het volledige artikel van Laura van Dam is hier te lezen.

U ziet hen vrijwel nooit en toch zijn ze belangrijk voor nierpatiënten: pathologen. Een patholoog kan aan het weefsel van een nier(biopt) zien hoe groot nierschade is. En vaak ook wat de oorzaak van nierproblemen is. Neem een kijkje in het laboratorium van een patholoog in het nieuwste nummer van Wisselwerking, het tijdschrift van de Nierpatiënten Vereniging Nederland.

De pathologen Jesper Kers en Tri Nguyen geven in tekst en beeld uitleg over hun werk. Tri Nguyen zegt zelfs: 'Ik maak graag tijd vrij om een patiënt te ontvangen. Als een patiënt van het UMCU interesse heeft om zijn of haar nierbiopt te bekijken, kan hij of zij de nefroloog vragen contact met mij op te nemen. Samen met de patiënt kijk ik dan naar de digitale beelden en vertel ik wat we zien.'

Meer weten? Lees de nieuwste Wisselwerking, het tijdschrift van de Nierpatiënten Vereniging Nederland. U kunt het blad lezen door een gratis proefnummer aan te vragen, een abonnement te nemen of lid te worden van de NVN. Bij leden en abonnees ligt het nieuwe exemplaar op donderdag 13 augustus op de mat.